Zofia Baltarowicz-Dzielińska pierwszą studentką krakowskiej ASP

Przez pierwsze 100 lat istnienia Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie w uczelni mogli studiować jedynie mężczyźni. Kobiety nie miały wstępu na akademię. Podobna sytuacja była w całej Europie. Pierwszą akademią artystyczną, która otworzyła swoje drzwi dla kobiet była akademia w Petersburgu. Stało się to w 1894 roku, po 137 latach od założenia. Dwa lata później, bo w 1896 na kobiety otworzyła się paryska Académie des Beaux-Arts (po 248 latach istnienia). Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie przyjęła studentki wraz ze swoim powstaniem w 1904 roku. Była to pierwsza tego typu placówka, która przyjmowała w swoje mury kobiety (w pierwszym roku było ich 70). Nosiła wtedy nazwę Szkoły Sztuk Pięknych i była instytucją prywatną, nie miała statusu Akademii.

Wstęp kobiet na uczelnie okupiony był walką, która wywoływała gorące emocje i wielkie dyskusje. Grupa przeciwników była bardzo liczna. W 1870 roku Roman Bierzyński pisał:

"Odwieczne, czasowo uśpione roszczenia emancypacyjne kobiet ponawiają się od niejakiego czasu mianowicie w Stanach Ameryki i Francyi z wytrwałą, właściwą płci pięknej natarczywością. Na teraz nie idzie więcej, jak o postawienie kobiety pod względem praw cywilnych i politycznych, na zupełnej z mężczyzną równi. Metingi, konferencye, manifestacye, broszury, dziwactwa wszelkiego rodzaju są objawami tych konwulsyjnych marzeń.

Jest i zawsze będzie coś, czego mimo wszelkich wysileń kobieta nie dosięgnie nigdy, a tem jest mózg mężczyzny; najpośledniejszy mężczyzna przenosi kobietę, by najwyżej nauczoną, o całą wysokość swojego czoła (…)
Twórczość estetyczna jest u kobiety darem rzadkim, gdyż tworzenie dzieł sztuki zostawione jest tylko pojętności i porządkowi, w czem, powtarzamy, kobieta nigdy nie dorówna mężczyznie. (…)
Doświadczenie wieków przekonywa, że każdy kraj, w którym kobiety zajmują się naukami lub zadaniami społecznymi, znajduje się w stanie śmiertelnego rozkładu.[1].

Dokładnie 100 lat temu, we wrześniu 1917 roku jedna z kobiet postanowiła złamać panujący na ASP w Krakowie zakaz. Była to Zofia Baltarowicz, która przyjechała do Krakowa, aby pokazać swoje prace profesorom pracującym na akademii.

Swoje pierwsze próby rzeźbiarskie Zofia zaczęła mając 5 lat, kiedy do ich domu przybył szklarz, podarował bacznie przyglądającej mu się dziewczynce dużą bryłę kitu z którego robiła pierwsze figurki. W wieku lat 14-nastu wiedziała już, że chce studiować na ASP w Krakowie. Nie była to zbyt często spotykana decyzja. Kobiety w tamtych czasach były wychowywane i przystosowywane do bycia żoną, matką, gospodynią dbającą o dom i rodzinę. Takie było naczelne zadanie dla kobiet. W związku z tym mało której kobiecie przychodziła do głowy chęć rozwijania swoich pasji. Taka możliwość była zarezerwowana dla mężczyzn.
Inaczej myślała Zofia. Kiedy powtarzano jej, że dla kobiet wstęp na akademię jest wzbroniony, mówiła, że ten argument do niej nie przemawiał. Przyjechała do Krakowa z małej miejscowości Jaryczów Stary, z teczką rysunków, bez żadnych protekcji, przyszła pokazać swoje prace, aby talentem przełamać panujący zakaz. W swoich wspomnieniach twierdziła, że nie przerażał ją fakt zakazu, a raczej zmuszał do działania. Kiedy rozpoczęła prace w pracowni prof. Laszczki była jedyną kobietą na całej akademii. Sama wśród 80 mężczyzn studentów.

Oficjalna zgoda na studiowanie kobiet zapadła dopiero 14 grudnia 1918 roku. A pierwsze studentki zostały przyjęte na rok 1919/1920.

W najnowszym numerze Wiadomości ASP (nr 79) można przeczytać osobistą relację Zofii z przyjęcia jej na studia.

Więcej na temat Zofii Baltarowicz-Dzielińskiej w audycji Radia Kraków oraz wywiadzie, który ukazał się w Gazecie Wyborczej.

Zofia Dzielińska w swojej pracowni przy ul.Kurkowej 3 we Lwowie_ok_1932_wl_Barbara Sosnicka

Zofia Dzielińska w swojej pracowni przy ul.Kurkowej 3 we Lwowie ok 1932 wl Barbara Sosnicka

Dowod osobisty Paszport_Rzeczpospolita Polska wl_Barbara Sosnicka 2

Dowod osobisty Paszport Rzeczpospolita Polska wl Barbara Sosnicka

zaswiadczenie-Laszczki Dokumentacja-Plastyki-WspC3E_czesnej_PAN-W-wa

Zaswiadczenie Laszczki Dokumentacja Plastyki Współczesnej PAN W-wa

Zaswiadczenie-o-studiach Dokumentacja-Plastyki-WspC3E_czesnej_PAN-W-wa

Zaswiadczenie o studiach Dokumentacja Plastyki Współczesnej PAN W-wa

pikto zofia_bartarowicz

[1] Roman Bierzyński, Jeszcze słówko o kobiecie, Warszawa 1870, źródło: http://www.dbc.wroc.pl/dlibra/doccontent?id=12018 (08.10.2017)