Podczas prac konserwatorskich trwających na Wydziale Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie od października 2017 roku, odsłonięta została spod przemalowania ikona z 1. połowy XVII wieku – Chrystus Pantokrator, wykonana na podobraziu drewnianym, pochodząca z kościoła pw. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy (dawniej cerkiew św. Dymitra) w Czarnej (powiat gorlicki).


Dużym sukcesem jest równoczesne zachowanie warstwy przemalowania Ostatnia Wieczerza, pochodzącego prawdopodobnie z XIX wieku, wykonanego na niższym poziomie artystycznym, ale posiadającego wartości historyczne, dokumentującego dzieje świątyni z której obiekt pochodzi. Przemalowanie to zostało oddzielone od malowidła starszego dzięki zabiegowi rozwarstwienia metodą tzw. chemiczną, z użyciem dimethyloformamidu. Zabieg przeprowadziła Nadia Wywiórska, studentka V roku Wydziału Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki w ramach pracy magisterskiej, pod kierunkiem dr Małgorzaty Nowalińskiej. Obecnie trwają prace przy opracowaniu oddzielonych malowideł.

 

Rozwarstwianie, jeden z najtrudniejszych zabiegów konserwatorskich, polega na oddzieleniu dwóch warstw malarskich od siebie – późniejszego przemalowania od warstwy malarskiej pierwotnej, metodą każdorazowo na nowo opracowywaną dla danego obiektu, wykorzystującą działania mechaniczne, np skurcz kleju licującego malowidło, lub rozpuszczalniki rozmiękczające malowidło przenoszone. Oddzielony płat osadzany jest na nowym podobraziu, dzięki czemu uzyskuje się dwa odrębne malowidła. Ze względu na stopień skomplikowania oraz towarzyszące takiemu działaniu bardzo duże ryzyko nieodwracalnych zniszczeń, podobne realizacje wykonywane w Polsce od lat 70. XX wieku należą do zdarzeń jednostkowych (w sumie odnotowano ich około 20). Decyzję, czy przeprowadzenie zabiegu jest w danym przypadku możliwe, poprzedza dogłębna analiza fizyko-chemiczna, odczytanie techniki i technologii wykonania, ocena stanu zachowania obiektu oraz szereg prób i modyfikacji. Zidentyfikowana w ten sposób różnica spoiw dwóch warstw malarskich, czy stwierdzenie istnienia pomiędzy tymi warstwami np. werniksu, nie są gwarantem pozytywnego przeprowadzenia rozwarstwienia, nie są też warunkami koniecznymi. Kluczowe są umiejętności konserwatora, który, tak jak w tym przypadku, za pomocą skalpela podcina warstwę malarską o grubości nie większej niż setne części milimetra. Przy podjęciu decyzji o przystąpieniu do takich działań istotne jest zatem przestrzeganie zasad etyki zawodowej, która na pierwszym miejscu stawia dobro dzieła sztuki.

 

Na Wydziale Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki funkcjonuje jedyna na świecie Pracownia Przenoszenia i Rozwarstwiania Malowideł Sztalugowych, w ramach której uczy się studentów tego trudnego zabiegu. Ze względu na stopień trudności, realizacje wykonywane są w ramach prac magisterskich.


Oprac. Małgorzata Nowalińska

                                                                                                                                    

 

Foto Paweł Gąsior 2018

 

Konserwacja Czarna_1

 

Konserwacja Czarna_2

 

Konserwacja Czarna_3

pikto konserwacja_czarna

Akademia Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie | pl. Jana Matejki 13, 31-157 Kraków | +48 12 299 20 00 |

Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.